معماری مسجد، کتیبه‌نگاری و آرایه‌های دورۀ قاجار با تأکید بر مسجد‌النبی قزوین

نوع مقاله : مقاله پژوهشی

نویسندگان

1 کارشناس ارشد باستان شناسی، دانشکده هنر و معماری، دانشگاه بوعلی سینا، همدان، ایران

2 دانشیار گروه باستان شناسی، دانشکده هنر و معماری، دانشگاه بوعلی سینا، همدان، ایران

10.22080/hpai.2024.4618

چکیده

مساجد شاهی یا سلطانی یکی از انواع مساجدی هستند که در دورۀ صفویه ظهور نمودند. سازندگان این مساجد، مرکز ثقل امور دینی را از مساجد جامع به این گونه مساجد منتقل کردند، تا آنان که نامشان با مسجد همراه بود نیز، در مرکز توجه عموم قرار گیرند. ساخت مساجد شاهی در دورۀ قاجار به‌‌خصوص در دورۀ حکومت فتحعلی‌شاه قاجار توسعه و گسترش بسیاری یافت؛ به گونه‌ای که در پنج شهر، قزوین، تهران، زنجان، بروجرد و سمنان مساجد شاهی ساخته شدند. مسجدالنبی قزوین به عنوان یکی از مساجد سلطانی دورۀ قاجار، دارای ویژگی‌های مشترک و همچنین تفاوت‌هایی با مساجد سلطانی دیگر است. این مسجد در موقعیت و بافت ویژه‌ای ساخته شده است به گونه‌ای که با داشتن ورودی‌های سه‌گانه، بخش‌های مختلف بازار را به هم پیوند می‌دهد. ورودی‌های سه‌گانۀ اصلی مسجدالنبی، در مساجد شاهی دورۀ قاجار مورد توجه بوده است. این نوع طرح از ویژگی‌های معماری عصر قاجار است و در دوره‌های قبلی مشاهده نمی‌شود. یکی از موارد بحث‌انگیز در رابطه با مسجد‌النبی قزوین، تاریخ دقیق بنای مسجد و محتوای کتیبه‌‌های آن است. نوشته‌های سیاحان و جهانگردان و نیز، سبک معماری، تزیینات و کتیبه‌های تاریخ‌‌دار موجود در بنا تعلق این مسجد را به دورۀ فتحلعلی‌شاه قاجار تأیید می‌کنند و به نظر می‌رسد هدف خاصی در انتخاب آیات و احادیث برای کتیبه‌نگاری وجود داشته است.

کلیدواژه‌ها

تاریخ هنر ایران دوره اسلامی
دوره 1، شماره 1
شهریور 1402
صفحه 7-31

فایل ها

هم رسانی

ارجاع به این مقاله

آمار