طلسم و سنت دیداری مردم مازندران(مطالعه موردی: تصویر چشم‌زخم در بناهای مذهبی استان مازندران)

طراحی آرایه‌های متنوع در فضای معماری آیینی ایران، از دورترین ایام تاکنون، همواره مورد توجه تصویرگران به‌ویژه هنرمندان عامیانه بوده است. ترسیم نقوش در اغلب بناهای سنتی از جمله تکایای مازندران که نوعی معماری آیینی تلقی می‌شوند، در نوع خود چشمگیر است. مطابق پژوهش انجام‌شده، تصاویر به‌جامانده در این تکایا، در پیوند با باورهای مردمی و تفکر دینی پس از اسلام ترسیم شده‌اند. در این راستا، بین انواع طرح‌ها و نقوش در سقف و بدنه بیرونی، آرایه چشم‌زخم که مبتنی بر باورهای عامیانه است، اهمیت ویژه‌ای دارند.اعتقاد به موضوع چشم‌زخم (چشم‌نظر) و ارائه معادل تصویری آن از سوی هنرمندان عامیانه و رواج گسترده آن در مناطق مختلف استان، این باور را به سنت دیداری مبدل ساخته است که گاه در قالب اشکال مشخص و گاه انتزاعی ترسیم شده است، این روند نه‌تنها در زندگی روزمره قابل رویت است، بلکه در روند بهبود فعالیت کشاورزان و دامپروران اثر گذاشته و در تکایای مذهبی نیز مصور شده‌اند و گویی به مثابه طلسم، نقش خود را آشکار می‌سازد. بهره‌گیری وسیع و همه جانبه موضوع مذکور، نگارندگان را بر آن داشت تا به چگونگی پیوند میان آرایه‌ها (با تأکید بر تصویر چشم‌زخم) و مفاهیم برخاسته از باورهای مردمی بپردازند. همچنین به این نکته پرداخته خواهد شد که چگونه برخی نگرش‌ها و اعتقادات عامیانه، در قالب سنت دیداری، به انواع آرایه‌ها مبدل گشته و در تکایا فراگیر شده‌اند؟نتایج به‌دست‌آمده، نشان می‌دهد که با توجه به استعداد بالقوه کشاورزی و دام‌داری این منطقه و ضرورت حفظ و گسترش آن و نیاز به مقابله با برخی عوامل مخرب انسانی نظیر چشم‌زخم، برخی هنرمندان خوش‌ذوق را بر آن داشت تا با ساخت یا طراحی انواع طلسم به مقابله بپردازند، آن‌ها معتقدند که استفاده از طلسم و ترسیم آن، موجب آرامش روحی و روانی افراد می‌گردد و یا مردم و محصولات آن‌ها با توسل به آیات و اسماء الهی، از هر نوع گزند و چشم بد درامان می‌مانند.