1
گروه پژوهش هنر و صنایع دستی، دانشکده هنر و معماری، دانشگاه مازندران، بابلسر، ایران
2
دانشگاه مازندران دانشکده هنر و معماری
10.22080/hpai.2024.26575.1003
چکیده
نقوش هندسی در نگارگری ایران سابقه‌ای دیرینه دار و از دوره سلجوقی وارد هنر این سرزمین شده است. گره‌های هندسی به عنوان عوامل تکمیل کننده طرح استفاده شده و در دوره صفوی بیشتر برای تزئین سطوح و عوامل معماری استفاده می‌شدند. در این پژوهش دو اثر از دوره صفوی که در آنها نقوش هندسی بیشتر به چشم می‌خورد، مورد بررسی قرار می‌گیرند. «شاهنامه شاه تهماسب» یا شاهنامه هوتن متعلق به سده 10و آغاز سلطنت صفویان است و کتاب منتخب دیگر «هفت اورنگ ابراهیم میرزا»، یکی دیگر از آثار درخشان نگارگری صفوی است. این دو کتاب در یک دوره تاریخی تولید شده‌اند و نقاشان مشترکی در این دو اثر همکاری کرده‌اند. هدف این مقاله بررسی تطبیقی گره‌های هندسی استفاده شده در تزئینات دو کتاب است. فرضیه پژوهش آن بوده که نقوش هندسی مورد استفاده در دو اثر دارای مشخصه‌های وحدت بخش سبک شناسانه است. داده‌های متنی تاریخی و نظری از اسناد کتابخانه‌ای و مقالات آنلاین بدست آمده و بحث و بررسی به شیوه‌ی تحلیلی ـ تطبیقی انجام شده است. سوال پژوهش آن بوده که تزئینات هندسی گره‌های مورد استفاده در شاهنامه شاه تهماسب و هفت اورنگ ابراهیم میرزا چه وجوه اشتراک و یا افتراقی دارند؟ نتایج این پژوهش نشان می‌دهد بیشترین نقوش تزئینی، انواع گره‌های هندسی هستند که می‌تواند متأثر از اندیشه‌های عرفانی رایج در میان هنرمندان سنتی ایران باشد و در فضاهای معماری، کاشیکاری و نرده‌های چوبی استفاده شده‌اند. «ستاره، چهارلنگه، طبل تند، هشت، هشت چشم گاوی، بازوبند، ستاره شش پرو ستاره پنج پر» بیشترین گره‌های استفاده شده هستند.
کلانتر, علی اصغر, & شاهقلی دستگردی, هنگامه. (1402). بررسی تطبیقی نقوش هندسی به کار رفته در شاهنامه شاه تهماسب و هفت اورنگ ابراهیم میرزا. تاریخ هنر ایران دوره اسلامی, 1(2), 83-108. doi: 10.22080/hpai.2024.26575.1003
MLA
علی اصغر کلانتر; هنگامه شاهقلی دستگردی. "بررسی تطبیقی نقوش هندسی به کار رفته در شاهنامه شاه تهماسب و هفت اورنگ ابراهیم میرزا". تاریخ هنر ایران دوره اسلامی, 1, 2, 1402, 83-108. doi: 10.22080/hpai.2024.26575.1003
HARVARD
کلانتر, علی اصغر, شاهقلی دستگردی, هنگامه. (1402). 'بررسی تطبیقی نقوش هندسی به کار رفته در شاهنامه شاه تهماسب و هفت اورنگ ابراهیم میرزا', تاریخ هنر ایران دوره اسلامی, 1(2), pp. 83-108. doi: 10.22080/hpai.2024.26575.1003
VANCOUVER
کلانتر, علی اصغر, شاهقلی دستگردی, هنگامه. بررسی تطبیقی نقوش هندسی به کار رفته در شاهنامه شاه تهماسب و هفت اورنگ ابراهیم میرزا. تاریخ هنر ایران دوره اسلامی, 1402; 1(2): 83-108. doi: 10.22080/hpai.2024.26575.1003
)