تأملی بر هویت جغرافیایی و کالبدی شهر همدان در سده‌های میانی اسلامی

نوع مقاله : مقاله پژوهشی

نویسنده

گروه باستان شناسی، دانشکدۀ هنر و معماری، دانشگاه بوعلی سینا، همدان، ایران.

10.22080/hpai.2024.26751.1007

چکیده

دشت همدان از دیرباز به لحاظ اقلیم منطقه و قرار گرفتن بر سر مسیرهای ارتباطی مهم، از جایگاه ویژه‌ای در جغرافیای منطقه برخوردار بوده است. این منطقه یکی از دشت‌های حاصلخیزِ بخش غربی فلات ایران به‌شمار می‌آید که در نتیجة آبرفت کوهستان الوند شکل گرفته و در محدودة جغرافیایی حوزة رودخانة قره‌چای و بخش شرقی زاگرس مرکزی قرار دارد. در دوره سلجوقی دشت همدان مدتی به‌عنوان مرکز سیاسی و فرهنگی انتخاب شده و شواهد از جایگاه مهم این خطّه در طول استیلای مغولان بر مناطق غربی کشور حکایت دارد. بررسی جایگاه جغرافیایی این منطقه و طرح فضایی شهر همدان در دورۀ سلاجقه و ایلخانان مغول، نقش خاندان علوی همدان در توسعه شهری و کالبدِ آن و نیز کاربری عمدة کوشک‌های دشت همدان در این دوران، از جمله مسائلی که در جریان این نگارش باید بدان پرداخته شود. از این‌رو، هدف این پژوهش بررسی جای‌نام‌های منطقه و مکان‌یابی احتمالی آنها در ادوار مورد بحث با بهره‌گیری از مدارک تاریخی است. این پژوهش از نوع تحقیقات تحلیل تاریخی و جمع‌آوری اطلاعات از نوع اسنادی است. طبق تقسیمات متون جغرافیایی کهن، همدان در مرکز ایالت جبال و در اقلیم چهارم قرار داشته است. در این زمان شهر همدان به لحاظ شکل، دارای ساختار فضایی پراکنده و مدائن‌گونه بوده است. حاکمان سلاجقة عراق‌عجم و ایلخانان مغول با احداث کوشک‌های متعدد عموماً با کاربری سیاسی در پی افزایش نفوذ در سطح منطقه بودند.

کلیدواژه‌ها

موضوعات

تاریخ هنر ایران دوره اسلامی
دوره 1، شماره 2
اسفند 1402
صفحه 172-208

فایل ها

هم رسانی

ارجاع به این مقاله

آمار